DİYABET NEDİR?
Pankreastan salgılanan insülin hormonunun yetersizliği veya insulinin etkisine dokularda direnç olması sonucu kandaki şeker miktarının yükselmesi ile ortaya çıkan ömür boyu devam eden bir hastalıktır. Besinler, vücudun başlıca yakıtı olan şekere dönüşmek üzere parçalanırlar. Daha sonra bu şeker kana geçer ve kandaki şeker düzeyi yükselmeye başlar. Sağlıklı bireylerde kana geçen şeker pankreastan salgılanan insülin hormonu yardımıyla hücrelere taşınır.
Diyabetli bireylerde insülin eksik veya etkisiz olduğu için şeker hücre içine giremez ve kanda miktarı yükselir (HİPERGLİSEMİ).
Kan şekeri belli bir düzeyi geçince idrarla şeker atılmaya başlar. İdrardaki şeker miktarının artması ile sık idrara çıkma, aşırı susama ve çok su içme görülür. İnsülin eksikliği veya yetersizliğine bağlı olarak hücreler glikozu kullanamaz; gerekli olan enerji yağlar ve proteinlerden sağlanır. Bunun sonucu diyabetli birey hem zayıflar, hem de idrarda keton (aseton) oluşur.
Kan Şekerim Hangi Düzeyde Olmalıdır?
- En az 8 (ideal olarak 10) saat aç kaldıktan sonra ölçülen şekere açlık kan şekeri (AKŞ) denir. Normal değeri; 70-100 mg/dl’dir.
- Yemeğe başladıktan 2 saat sonra bakılan kan şekerine tokluk kan şekeri denir ve 140 mg/dl’nin altında olması gerekir.
- HbA1c: < %6 (3 aylık kan şekeri) değerinde olması gerekir.
Dengesiz Seyreden Şeker Hangi Sağlık Sorunlarına Yol Açar?
Kan şekerinin sürekli yüksek olmasına bağlı olarak ileri dönemde önemli sağlık sorunları gelişebilir.
- Kalp-damar hastalıkları
- Böbrek sorunları
- Göz sorunları, körlük
- Felç
- Ayak yaraları
- Duyu kayıpları
- Sık enfeksiyonlar
- Yara iyileşmesinde gecikme
- Cinsel sorunlar
- Diyabetik göz hasarları diyabetin gidişatı sırasında ortaya çıkabilen; diyabetik retinopati başta olmak üzere, katarakt, glokom (göz tansiyonu) gibi klinik durumlardır. Diyabetlilerde göz tansiyonu denilen glokom ve katarakt diyabetli olmayan insanlara göre daha sıktır ve daha genç yaşlarda görülür.
- Son dönem böbrek yetersizliğinin en sık nedeni diyabettir. Böbrekler sağlıklı koşullarda ölçülebilen laboratuar testleriyle protein kaçağına izin vermezken, diyabetin seyrinde kılcal damar bozukluğuna bağlı olarak böbrek fonksiyonlarının ilerleyici bozulması sonucunda protein kaybetmeye başlayabilir. Bu durum diyabetik nefropati olarak isimlendirilir.
- Diyabetik nöropati nöronları besleyen küçük damarların hasarına bağlı motor, duyusal ya da otonom sinir liflerinin tutulduğu bir komplikasyondur.
- Şeker hastalığı bir çok organı etkilediği gibi cinsel fonksiyonları da olumsuz yönde etkilemektedir. Hem erkeklerde hem de bayanlarda cinsel sağlık üzerine önemli bir risk faktörüdür. Şeker hastalığı olanlarda cinsel fonksiyon bozuklukları daha sık ve daha erken meydana gelmektedir. ( 15- 20 yıl erken )
- Erkeklerde en sık karşımıza çıkan cinsel işlev bozukluğu “erektil disfonksiyon” (sertleşme kusuru)’dur. Bu durumda cinsel birleşme için yeterli sertlik sağlanamamakta veya sertleşme olsa bile sürdürülememektedir. Erektil disfonksiyon dışında erken boşalma, meninin geriye kaçışı, libido (cinsel istek) kaybı da görülebilmektedir. Diyabetik erkeklerde sertleşme problemi; Normal erkeklere göre daha erken yaşta ve daha sık olmaktadır ( % 35- 75 oranında) Diyabet tanısı konulduktan 10 yıl sonra yaklaşık %50 hastada sertleşme problemi gelişmektedir. Bu problem, şeker hastalığının penis damarlarını ve sertleşmede görevli sinirleri etkilemesinden dolayı meydana gelmektedir. Sertleşme için penis bölgesindeki damarlara kan dolması gerekmektedir. Şeker hastalığı damarların yapısı bozduğundan dolayı kan penise yeterince dolamayacağından sertleşme de yeterince olmayacaktır.
- Kadınlarda ise cinsel soğukluk, klitoral uyarım bozuklukları, vajinal kuruluk, ağrılı birleşme, orgazm sorunları en sık görülen cinsel işlev bozukluklarıdır. Diabetin kadınlarda cinsel sağlık üzerine yaptığı diğer olumsuz etki ENFEKSİYONLAR nedeniyledir.(sıklıkla mantar enf.) Diyabette enfeksiyonlara yatkınlık arttığından dolayı idrar yolları enfeksiyonları ve vajinal enfeksiyonlar sık olmaktadır. Bu durum genital bölgede ağrıya, kaşıntıya, akıntıya hatta ilişki sırasında ağrıya neden olmaktadır. Bu enfeksiyonlar özellikle şeker düzeninin iyi gitmediği dönemlerde daha sık olmaktadır
- Diyabet sonucunda veya diyabetin neden olduğu herhangi bir komplikasyon sonucunda ayak sağlığının bozulmasına “diyabetik ayak” denmektedir. Bu sorunlar ayakta hem iyileşmeyen ülserlere (yaralara) hem de yapısal kemik ve eklem bozukluklarına yol açabilmektedir. Diyabetin kronik komplikasyonları olan periferik nöropati, periferik arter (damar) hastalığı, ayak travmaları ve infeksiyonlar ülserlerin başlıca nedenleridir.
Kan Şekeri Nasıl Normal Seviyede Tutulabilir?
- Hergün aynı miktarda yiyerek
- Yemekleri ve ara öğünleri her gün aynı saatte yiyerek
- Öğünleri ve ara öğünleri atlamadan
- Egzersizi her gün düzenli yaparak
- İlaçları her gün aynı saatte alarak
Kan Şekerini Dengelemek İçin Nasıl Beslenmeliyiz? Beslenmede Nelere Dikkat Etmeliyiz?
- Besin çeşitliliği sağlanmalıdır.(Her gruptan azar azar tüketim yapılmalıdır.)
- Günde en az üç ana üç ara öğün beslenilmelidir
- Yemeklerin miktarı ve cinsi dışında diğer bir önemli konu tüketildiği zamandır. Özellikle günde 3 ana, 3 de ara öğün düzeninde beslenen diyabetlinin yiyecek miktarlarını da doğru alması ani bir şekilde şeker düşmesi( hipoglisemi) ve şeker yükselmesini (hiperglisemi) önler.
- İdeal vücut ağırlığı korunmalıdır.
- Besinler doğru hazırlanmalı, doğru pişirilmeli ve doğru saklanmalıdır.
- Ekmek ve diğer tahıllar yeterli miktarda tüketilmelidir.
- Posa tüketimi arttırılmalıdır.(POSA, Kan şekerini yavaş yükseltir)
- Beyaz ekmek yerine tam buğday, tam tahıllı, kepekli gibi posalı ekmekler tüketerek
- Pirinç yerine bulgur, makarna tüketerek
- Meyve suyu yerine taze meyve, sebze ve bol bol salata tüketip, kabuklu yenebilen meyveleri kabuklarıyla tüketerek
- Bol posalı kuru baklagiller tüketerek diyette posa miktarını arttırabilirsiniz. (haftada 2-3 kez)
- Şeker tüketimi azaltılmalıdır.
- Şeker, bal, pekmez, reçel, çikolata, şekerleme, meşrubat, kola, hazır meyve suları gibi basit karbonhidratlar kan şekerini hızlı yükselttiği için tüketilmemeli.
- Tuz tüketimi azaltılmalıdır.
- Doymuş yağ tüketimi azaltılmalıdır.
- Özellikle diyabetle birlikte kişilerde obezite (şişmanlık) ve yüksek kolesterol görülme sıklığı fazla olduğu için hamur işi, kızartmalar, yağlı besinlerde diyetten çıkarılmalıdır.
- Su ve diğer sıvılar yeterli miktarda tüketilmelidir.
- Kalsiyum içeriği yüksek besinler tüketilmelidir.
- Alkol ve sigara içilmemelidir.(Alkolün kan şekerinde düzensizliklere neden olduğum unutulmamalıdır.
- Glisemik indeksi yüksek gıdalar tüketilmemelidir. (glisemik indeks: Kan şekerinin hızla yükselmesine neden olan gıdalardır.)
Yüksek glisemik indeksli gıdalar nelerdir ?
- Çaya atılan şeker , reçel , bal , pancar, beyaz ekmek , beyaz undan yapılan gıdalar , kek , poğaça, beyaz makarna , bisküvi, patates, mısır , cips , kraker, pirinç, alkollü içecekler
- Düzenli fiziksel aktivite yapılmalıdır.
- Haftanın en azından 3 günü uygulanmalıdır.
- Gün içinde mutlaka bir ana yemekten 1-2 saat sonra uygulanmalıdır. (spor yapılmadan önce mutlaka kan şekeri takibi yapılmalıdır.)
- Günlük 30- 60 dk arasında yapılmalıdır.
- Yürüyüş en rahat egzersizdir.
Diyabetik ürünlerle diyet ürünleri aynı şey midir?
Hayır. Diyet ürünlerinin özelliği düşük kalorili olmalarıdır. Üretilirken yağ miktarları azaltılır fakat şeker miktarları değişmez. Diyabetik ürünlerin özelliği ise rafine şeker bulundurmaması bunun yerine tatlandırıcı içermesidir.Besinin içine şeker konmayabilir, ancak aşırı yağlı ya da tuzlu olabilir.Bu ürünleri tüketmeden önce diyet uzmanına danışmalısınız.
Diyabetik Ürün Kullanmalı mıyım? Diyabetik besinleri istediğim kadar yiyebilir miyim?
Hayır. Ürünün üzerinde bulunan diyabetik sözcüğü o yiyeceğin serbestçe kullanılabileceğini ve yararlı hatta tedavi edebileceğini göstermemektedir. Kullanacağınız ürünle ilgili bir diyet uzmanına danışınız.
Mutlaka unutulmamalıdır ki hastalık da, hastalığa yönelik beslenme tedavisi de bireye özeldir. Bu sebeple gerekli durumda diyetisyeninizden yardım almalısınız.
Yorum Yap