Hipotiroidi hastaları nasıl beslenmelidir?

Bu yazımızda hipotiroidi tam olarak ne ve bu durumda nasıl beslenilmeli sorularının cevabına bakacağız.

Hipotiroidi nedir? Kanda tiroid hormonlarının normalden az olmasına hipotiroidi denir.

Hipotiroidi nedenleri nelerdir? Hipotiroidi rahatsızlığı nasıl meydana gelir?

En önemli ve en sık görülen sebebi tiroid bezinin az çalışmasıdır. Tiroid bezinin az çalışması tiroidit denilen iltahabi tiroid hastalığına  (Hashimato) bağlı olarak gelişir. Hashimato tiroiditi kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür ve yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar. Tiroid bezinin ameliyatla çıkarılması ve radyoaktif iyot tedavisi hipotiroidinin diğer sebepleri arasında sayılabilir.

Nadiren de kullanılan bazı ilaçlara veya bazı nadir beyin hastalıklarına bağlı olarak da hipotiroidi oluşabilir. Tiroid bezinden salgılanan T3 ve T4 hormonları, metabolizmayı düzenler, bazal metabolizma hızının denetiminde, fiziksel ve mental gelişimde, sinir ve kas fonksiyonlarında ve dolaşımda önemli rol oynar. Önemli diğer  hormon ise TSH’ dır. Bu hormon  hipofizden salgılanır ve tiroid bezini çalışmaya, üretmeye ve büyümeye  teşvik eder. Tiroit bezinin yeterli hormon üretememesine ve buna bağlı TSH’ın yükselmesine  hipotiroidi veya hipotiroidizm denir.

Hipotiroidinin en sık rastlanan belirtileri neler?

Hipotiroidinin belirtileri hastalığın şiddetine bağlı olarak değişim gösterir. Hastalığın erken dönemlerinde çok belirgin olmayan şikayetler hastalığın şiddeti arttıkça çok belirgin hale gelir. Ayrıca şikayetler çok çeşitlilik gösterir. Bu nedenle hastalık pek akla gelmez ve başka gerekçelerle yapılan testler sonucunda tesadüfen ortaya çıkabilir.  En sık görülen belirtiler yorgunluk hissi, uyuşukluk, halsizlik, dikkat bozukluğu ve unutkanlıktır.

Depresyon hipotiroidi hastalarında çok sık görülür. Ses kalınlaşması, üşüme, cilt kuruluğu, terlemede azalma, saç dökülmesi, kabızlık, kilo alma, kilo vermede zorluk, tırnaklarda kırılma ve iştah kaybı sıklıkla görülür. Hastalığın daha da ilerlediği durumlarda hareket yavaşlaması, kramplar, kalp ritminde yavaşlama, göz etrafında şişlik, el ve ayaklarda şişlikler görülmeye başlanır. Hastaların iştahları azalır ama iştah azalmasına rağmen ağırlıkları artar ve kilo problemi gelişebilir. Yiyeceklere dikkat edilmesine ve spor yapılmasına rağmen hem vücut ağırlığında hem de kolesterol düzeylerinde artma gerçekleşebilir.

Ancak her hastada bu bulgu ve belirtilerin hepsi bir arada bulunmayabilir. Hastaların başlangıçtaki en sık şikayetleri;

• Elimi kolumu kaldıramıyorum, hiç iş yapamıyorum (%99)
• Çok halsizim, sürekli yatıyorum (%91)
• Çok üşüyorum (%89)
• Eskiden çok terlerdim, şimdi hiç terlemiyorum (%89)
• Bu aralar çok unutkanım, dolabın kapağını açıyorum ne yapacağımı unutuyorum (%66)
• Sürekli bir şişkinliğim var, tuvalete rahat çıkamıyorum (%61) şeklindedir.

   Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği’nin verilerine göre TSH üst sınırı:

• Sağlıklı genç popülasyonda 4 mIU/L,
• Gebelik planlayanlarda ve gebelerde 2,5 mIU/L,
• 70-79 yaş arası 6 mIU/L,
• 80 yaş üzeri 7,5 mIU/L olmalıdır.

Tiroid hormonları dengesizleştiğinde; kolesterol ve trigliserit düzeyleri yükselebilir, lenf akışı yavaşlayıp bu durum ödeme neden olabilir, tüketilen yiyeceklerdeki besin öğelerinin sindiriminde problemler oluşup metabolizma yavaşlayabilir, kişi kilo almaya başlayabilir ve kadınlarda regl düzensizlikleri oluşabilir.

Maalesef  yukarıda bahsedilen durumlar birçok sağlık sorunuyla benzeştiği için  tiroid dengesizliği yaşayanların yarısı bunu bilemiyor.

Hipotiroidi Hangi Sorunlara Yol Açabilir?

• Kalp ve damar sorunları (Hipotiroidide kalp hızında yavaşlama görülür ve tansiyon yükseliği oluşur.)
• Sindirim sistemi problemleri
• Kabızlık
• Hazımsızlık, şişkinlik.
• Safra kesesi hareketlerinde oluşan yavaşlama hazımsızlık şikayetlerinde artışa neden olur.
• Mide ve barsaklarda emilim bozukluğu
• Demir, B vitamini ve folik asit emilimindeki azalmaya bağlı olarak kansızlık
• Kilo alma
• Kolesterol yüksekliği
• Adet düzensizliği ve kısırlık
• Çocuklarda zeka geriliği
• Ciltte değişiklikler (kuruluk, kalınlaşma, ten renginin değişimi vb)

Peki Hipotiroidide Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Hipotroidi olan kişilerde metabolizma yavaşladığı için bireylerde kilo artışı söz konusu oluyor. Bu ise beraberinde stres, obezite, kalp damar hastalıkları, bozulmuş glikoz toleransı gibi birçok sağlık problemini beraberinde getiriyor.  Bütün bu metabolik hastalıkların önüne geçebilmek ve yavaşlayan metabolizmayı hızlandırmak için mutlaka özel diyet programları düzenlenmeli ve egzersiz de bu programın bir parçası olmalıdır. Diyet programında dikkat edilmesi gerekenler:

•      Kafein içeren besinlerden (kahve, çay, kola, çikolata) uzak durulmalıdır. Yapılan çalışmalarda hipotroidi olan bireylerin % 30’unda kansızlık saptanmıştır. Bu nedenle  günlük beslenmede demir alımına özen gösterilmeli, kırmızı et, yumurta, kuru meyveler, pekmez, yeşil yapraklı sebzeler  gibi demir içeren besinler günlük beslenmede mutlaka yer almalıdır. Eğer kişide kolesterol yüksekliği de varsa, kırmızı et tüketimine dikkat edilmelidir.
•       Hipotiroidi ile birlikte görülen kolesterol düzeyinin yüksek olmasına bağlı olarak kolesterolden fakir, posa içeriği yüksek besinler tercih edilmelidir. Fakat aşırı posa alımının da dışarıdan alınan tiroid hormonlarının emilimini engelleyeceği unutulmamalıdır.
•      İyot eksikliği hipotiroidizme neden olacağı için besin desteği olarak iyot önerilmese de yemeklerde eğer tuz kullanılıyorsa ( ödem varsa azaltılmalı) iyotlu tuz kullanılmalı ve yemeklere sonradan eklenmelidir. Ayrıca iyotlu tuzlar, koyu renkli kaplarda, ışık almayacak şekilde muhafaza edilmelidir (iyot kaybını engellemek için).
•      Guatrojen besin öğelerinin fazla alımı iyot emilimi engellenmektedir. Bu sebeple lahana, brokoli, brüksel lahanası, turp, karnabahar, şalgam, soya fasulyesi, hardal, yer fıstığı gibi besinler çok fazla  ve çiğ tüketilmemelidir. Bu besinleri pişirerek tüketmek guatrojen madde miktarını azaltacağından çok daha sağlıklı olacaktır.
•      Selenyum  T4’ün T3’e dönüşmesinde görevli olan deiyodinaz enziminin yapısına katıldığı için yetersiz alımında tiroit fonksiyonları bozulur. Selenyum seviyesinin düşmemesi için balık, dana karaciğeri, yumurta, hindi, dana eti, mercimek, mantar, susam, ceviz, ay çekirdeği ile tam tahıllar uygun miktarlarda tüketilmelidir.
•      Çikolata bakırdan zengin bir yiyecektir ama kadmiyumda içermesinden dolayı tiroid hastalarının dikkatli tüketmesi gerekmektedir. Fazla alınan kadmiyum selenyumu vücuttan atar.
•      Omega-3’ün tiroit fonksiyonları üzerine olumlu etkileri tespit edilmiştir, bu sebeple haftada 2-3 kez balık tüketilmelidir.
•      Ağır hipotiroidide görülen sarımsı deri rengi, karoten alımını azaltarak engellenebilir.
• Tiroid hastalarında görülen ödemden dolayı suyun önemi bir kat daha artar bu sebeple su tüketimi asla ihmal edilmemeli, günde 2-2,5 lt su tüketilmelidir.
•      Günde 30-45  dakika spor yapılmalı çünkü stres hormonu kortizol, tiroid işlevlerini olumsuz etkiler; egzersiz stres atma konusunda çok büyük bir yardımcıdır.